Dat is eigenlijk het vervangen van dat woord door het woord herinnering. Afscheid heeft iets definitiefs, een soort afsluiting en herinnering niet. Wij zijn deze week onze oudste zwager verloren, de man van Kloris’ oudste zus. Hij was 89, een respectabele leeftijd, zegt men dan. De jongste zus van Kloris, die vorig jaar overleed, zei ooit eens tijdens een familiebijeenkomst van de broers en zussen: “Ja, jongens, we zijn allemaal boven de streep!” Welke streep moet je mij niet vragen, maar het sloeg op ons aller leeftijd. Woensdag is de uitvaartplechtigheid van zwager Geert en gaan we naar Friesland.We bewaren een heel goede herinnering aan onze zwager. En dat geldt voor heel veel mensen.

Het wordt voor ons een week waarin nog een soort intieme familiebijeenkomst met veel herinnering plaatsvindt. Zaterdag gaan we met onze schoonzoon, de twee zonen, wij als ouders en broers en zus, de urn van vrouw, moeder, dochter en zus Karin begraven op natuurbegraafplaats Heidepol (in de buurt van Schaarsbergen), dat deel uitmaakt van Veluws natuurgebied waar gewandeld en gefietst kan worden en dat vrij toegankelijk is. Zo wilde Karin het. En zo gaat het dus gebeuren. Natuurlijk.

Dat zou al op een eerdere datum zijn geweest als haar vader niet van de trap was gevallen en het uitgesteld moest worden zodat hij er (toen nog misschien!) bij kon zijn. Dat kan dus nu.

Nou, na nogal wat activiteiten op het gebied van de spaarrekening hebben we als begin van de duurzaamheid van het huis aan de achterkant daarvan, waar de elementen de meeste invloed hebben, door kunststoframen en ook de keukendeur in zijn geheel door kunstof laten vervangen.

De mannen, die dat kwamen doen, waren van plan om dat in één dag te doen. Er stonden twee dagen voor, maar ze hebben het voor elkaar gekregen. Wij waren daar blij mee, want het was een frisse business, hoor!

Om ze er goed bij te kunnen laten, was er voor ons nogal wat intern verhuiswerk nodig. Zoon heeft op de eerste etage zijn kantoor en zijn slaapkamer. Daar kon ik weinig bij helpen en ook Kloris zat zich een beetje te verbijten omdat hij ook niet zoveel kon doen.

Normaal houd ik mensen die iets in, bij of aan je huis komen doen met koffie of iets anders op krachten, maar deze werkers wilden alleen maar dóór! Dat moet je niet onderschatten en vooral niet in de weg lopen! Hun opdrachtgever kwam trouwens kijken hoe het ging en bracht twee enorme zakken oliebollen mee. Nou ja, die heb ik maar gezellig van poedersuiker voorzien en daar is in het voorbijgaan goed van genuttigd. Goeie baas!

Als al het glas en de oude ramen er uit zijn en je kijkt naar buiten, weet je weer es hoe schoon uitzicht er uitziet! Ik moet vaker ramen wassen. We hadden ons op de kou gekleed, maar toen de boel dicht was, scheelde dat wel in de “gevoelstemperatuur”, hoor! Maar het is hartstikke mooi geworden. En vóór de winter klaar. Het kost wat, maar dan heb je ook wat. Er moet nog een metselaar geronseld worden, want door dat verwijderen van het houtwerk bleek hoeveel bakstenen rondom hun steun kwijt zijn. Is wel haast bij geboden, hoorden we. Nou, volgende klus, die geld gaat kosten. Het lijkt een beetje op de tandarts. Ook metselwerk…..

….Oftewel : de hechtingen zijn d’r alweer uit. De huisartsen, die kwamen kijken vanmorgen in de praktijk, zeiden unaniem dat het heel erg netjes gehecht was in het ziekenhuis over de vier boorgaatjes in z’n hoofd. Kon met één draad. Kloris is zijn knappe verschijning gebleven. Vakwerk dus. Het pleistertje mag er straks weer af.

Het resultaat van de activiteiten van de afgelopen week is, dat hij nog wat slaapproblemen heeft ’s nachts, maar daar had hij eerder, voor zijn trapval, ook al moeite mee, een oudemensenkwaal. Overdag zakken we allebei nog wel eens weg, hoef je niet voor van de trap te vallen, hoor.

Hij loopt gestokt en rustigaan zelfstandig door het huis, trap op, trap af ( nog wel een zolderverbod van zijn vrouw), maar douchen gaat ook prima. Nog geen alchol, vind ie wel jammer, want er was best wat te vieren, maar roombroodjes zijn ook lekker. Niet vloeibaar, maar 3 november heeft ie een test en een scan in Zwolle en dan weten we meer over een procentje meer of minder. Hij is goed op gewicht. Niet teveel, niet te weinig. En het mobiele tempo komt wel weer. Geduld is iets van nu, het is even : jong geleerd , oud gedaan….. ?

Er valt wel weer het een en ander te melden. Het ging namelijk heel goed met Kloris, dachten we, maar dat was dus niet zo. Hij ging veel minder goed horen, reageerde heel erg traag op van alles, lopen was iets dat helemaal niet goed meer ging, zijn rechterbeen weigerde dienst en als hij in een stoel zat, zakte hij constant naar rechts. Hij moest met van alles worden geholpen, kortom doffe ellende. Met zijn bevattingsvermogen was niks aan de hand, en als je geduld had was de communicatie best goed. We gingen naar de huisarts. Dat bleek een vervangster te zijn, want onze arts bleek ziek te zijn. Die dame deed testjes met ‘m, keek hem na en belde toen in bijzijn van Kloris en onze zoon met de neuroloog die hem het eerst had gezien in het Gelre Ziekenhuis in Apeldoorn na zijn val.. Die sprak meteen een consult af van een uur. Daar was ik ook bij. Er werd een scan van z’n hoofd gemaakt en er bleek bloed te zitten tussen zijn schedel en de hersenen. Dat moest verwijderd worden, want dat was de oorzaak van die rare toestanden. De neurochirurg die dat klusje moest klaren bleek toevallig in Apeldoorn te zijn . Want de ingreep moest in Zwolle. “Dat kan morgen wel, eind van de middag”, zei hij. Hij moest in Gelre blijven, werd de volgende ochtend met een ambulance naar Zwolle gebracht. Ik mocht mee in de ambu, zo noemen ze zo’n vervoermiddel. en onze zoon tufte er achteraan in de auto. Isala is een héél groot ziekenhuis! Mens, wat heb ik gelopen door al die gangen. Vader kreeg een eenpersoonskamer met douche en toilet, omdat hij vanwege zijn blindheid door de verpleegkundigen moest worden aangesproken bij alles en zo net geopereerde patiënten zou storen. Wij gingen even naar huis en ’s avonds konden wij hem zien op de IC waar hij een nacht moest blijven.. De chirurg vertelde ons van te voren, dat het een standaardoperatie was . Er werden gaatjes geboord in z’n hoofd, waardoor het bloed {oud bloed } zei de arts weg kon. Hij moest kort onder zeil, dat wel. Maar ’s avonds was hij zeer alert. Hij is woensdag (op onze 63jarige trouwdag nota bene) geopereerd en nu weer thuis. Zaterdag dus. Een megasnelle behandeling gehad met een wereld van verschil betreffende het resultaat. In novenber moet ie nog een keer naar Zwolle voor controle en een scan, Maar geweldig toch? En de manier waarop hij alles heeft ondergaan en geaccepteerd, daar heb ik respect voor, hoor! Hij maakt gebruik van een rollator als zekerheid, maar dat wordt oefenen qua mobiliteit.

Nou, eigenlijk prima! Alles draait natuurlijk nog steeds een beetje om onze heer des huizes, maar hoe ie zelf bezig is alles weer zo normaal mogelijk te krijgen en te doen helpt enorm. Voordat e.e.a. weer gaat als voorheen, voor de val, zal wellicht nog wat tijd in beslag nemen qua energie, maar dat weten we. Het zijn vaak kleinigheden qua mobiliteit en zo. Lastig, maar alles is trainbaar. Hij oefent dagelijks met van alles. Zijn gehoor is ook nog niet helemaal wat ’t was, maar verbetert ook dagelijks. Hij voert zijn telefoongesprekken met vrienden en familie als vanouds. Dus het gaat gewoon goed. En we puzzelen, ook goed voor een gebutst en oud hoofd! Dat laatste niet alleen het zijne….

Hij is ook (weer) goed in het aangeven van maaltijden waar hij wel weer eens zin in zou hebben! Gelukkig klopt dat meestal wel met onze zin, dus daar is ook niks mis mee. Hij is na al die sondevoeding alweer aardig aangekomen, drinkt trouw zijn flesjes met mineralen en proteïnes en er is nog wel contact met een dëtiste, maar dat zal ook wel afgebouwd worden, denk ik.

We gaan een zeer zomers weekje tegemoet en daar heeft iedereen zin in onder de zonwering. Veel water drinken, doen de vogeltjes in onze tuin ook. Ze badderen ook in hun drinkwater, maar dat is bij die beestjes natuurlijk. En mensen doen dat ook, eigenlijk. Hoe lang dat nog kan wachten we maar af. …..

Dat hebben ze bij de Dekamarkt vast niet geweten, maar vader en zoon doen tegenwoordig samen de boodschappen met een doel. Ze rijden naar de super, pakken een winkelwagen, waar kloris zich achter opstelt alsof het een buitenmodel en nogal groot uitgevallen rollator is en húp, daar gaan ze!

Zo wordt bijna dagelijks de mobiliteit getraind en het resultaat daarvan is goed te merken, dank zij een boodschappenkar. Het gaat met sprongen vooruit. Nou ja, springen is wat overdreven, maar je snapt me wel.

Aan het eind van de middag is er wat vermoeidheid, want medicijnen. het lezen en de sudoku’s vragen ook energie en dan luiken de oogjes wel eens even, maar dat mag ook.

We kijken nog steeds met bewondering, verbazing en dankbaarheid, dat ook, naar hoe hij het allemaal doet. En je gaat toch anders tegen zo’n simpele boodschappenwagen aankijken, hè…..?

We zijn weer compleet, want onze man en vader is weer thuis!! Er was niet echt meer een reden om in het zorgzame revalidatiecentrum te moeten zijn. De therapeuten en de arts waren zeer tevreden over de aan hun toevertrouwde patiënt. Dat de sondevoeding met de toeters en bellen oftewel de vreselijk in de weg zittende slangetjes eruit mocht was een enorme opluchting. Hij eet dus alweer aardig gewoon en een boterhammetje, koffie en thee en een warme maaltijd gaan erin als vanouds, in aangepaste hoeveelheid soms. Wat dacht je van boerenkool met plakjes worst, want daar had ie zo’n zin in! Ik bedoel maar. De frambozenvla glijdt daar dan genietvol achteraan. We hebben medicijntjes die nog wel moeten meegekregen en voor de eerste 30 dagen thuis flesjes met de nog wenselijke proteïnen en mineralen. De dokter zei:”U bent weer een vrij man!” Het herstel gaat goed vooruit. Hij beweegt zich al aardig zelfstandig door de kamer en naar het toilet. Gezegend met Friese doorzettingsgenen. De trap óp vergt nog iemand van formaat ( dat ben ik dus niet) en naar beneden doen vader en ik het al samen. En dat ik het bed weer deel is heel gezellig en nuttig soms voor iets aangeven of zo. We zijn iedereen dankbaar voor alle lieve kaarten, telefoontjes en berichtjes en belangstelling voor wat onze Kloris is overkomen. Nu nog wat minder regen en wind, zodat ie lekker buiten kan zitten……!

……en dat komt, omdat onze trapvaller qua toestand behoorlijk vóór loopt! Is niet meer in het ziekenhuis, maar in een revalidatieafdeling van een aan het ziekenhuis verbonden huis. Hij loopt (met hulp, steeds een beetje minder) al wat zelfstandiger. Slaapt nog wel in het revalidatiegedeeltte. Maar hij heeft een eenpersoonskamer, waar hij zich eenzaam voelt en zich vooral ’s nachts erg alleen voelt. Iedereen van de verpleging is superaardig, maar ja, die beginnen ’s morgens om half acht aan het ontbijt. En dan volgt de lange dag, met wat therapie, waarvan hij niet weet wanneer. Hij loopt met de therapeut, ook traplopen, zit aan tafel met wat mensen, maar er zijn inmiddels een paar die hem aanspreken en weten hoe hij heet, maar blinde mensen zijn onhandig in de omgang als ze nooit tegenkomt. Hij zit aan een tafel waar iedereen slikproblemen heeft. Had hij ook, want de sondevoeding heeft hij nog steeds, maar dat slikken gaat steeds beter. We hebben dus gevraagd of ie niet mee naar huis kon. Want thuis drinkt hij koffie en eet geen grote diners, hebben we trouwens niet, maar kleine porties van iets dat makkelijk weghapt, gaat zonder problemen. Het moet weer op gang komen. Jullie zijn benieuwd hoe het nu met z’n hoofd gaat natuurlijk. Steeds beter, die boel komt alweer aardig op een rijtje. Hij heeft wel last met tijden en is blij met zijn horloge. Haalt 2 uur ’s middags en dezelfde tijd ’s nachts door elkaar. Dat komt ook wel goed, hij is tenslotte blind en ziet niet of het licht is. En dagen haal ik ook door elkaar, niks bijzonders. Morgen wordt hij besproken en dan horen we meer over het traject. De laatste dagen halen we hem ’s morgens op en brengen hem s’avonds laat terug. Dan is de nacht niet zo lang. Hij luistert radio en is op de hoogte van al het nieuws. En als hij van de sondevoeding verlost kan worden ligt aan de dietiste. Hij heeft nu een goed gewicht en dat moet zo blijven. Hij werkt zelf hard mee. En zoon Niels en ik zijn d’r ook druk mee. ‘k Heb nog nooit zoveel kleine wasjes gehad. Graag gedaan zoals alles. Niels rijdt wat af! En heeft in huis al aanpassingen gemaakt, die nuttig zijn om de zelfstandigheid te bevorderen zolang als nodig is. We zijn dankbaar zoals het nu gaat en supertrots op het slachtoffer…..

We zijn elke dag in het ziekenhuis Natuurlijk. Er zijn twee momenten om te bezoeken: ’s middags van 2 tot 3 en ’s avonds van 6 tot half 8. Wij gaan altijd in de middag, omdat we hem dan meestal wakker aantreffen en er wat met hem te praten is. Later op de dag is hij erg vermoeid doordat men dan nogal met hem bezig is geweest. Hij wordt gevoed via een sonde, omdat slikken nog problematisch is en kans geeft op een longontsteking. Daar krijgt hij nu al antibiotica voor of liever gezegd tegen, omdat er al iets was geconstateerd. Gisteren waren de ontstekingswaarden al beter, maar worden in de gaten gehouden. De communicatie wordt ook al beter. Alleen haalt hij herinneringen door elkaar. Van heel vroeger, toen hij in de geluidsstudio van de Blindenbibliotheek werkte. Hij vroeg onze Niels of de tapes al opgestuurd waren! En wel meer dingen waarvan wij dachten :”Waar heeft ie het over?” Het moet allemaal nog op een rijtje komen, denken we. Er zijn erg veel verschillende verpleegkundigen, die hem verzorgen en hem nog niet eerder hebben gezien. “Ik ken meneer nog niet.”zeggen ze dan. Ze weten wel van zijn toestand, hoor en ze doen alles perfect. Hij is trouwens al met de fysiotherapeut aan het lopen geweest en heeft al een half uur in een stoel gezeten. Maar daar kon hij zelf niets over vertellen. Het blijft nog moeilijk en het wordt een heel traject. Niels heeft geluidsapparatuur voor hem meegenomen, o.a. een draadloze hoofdtelefoon, waar zijn buurvrouw, met wie hij de kamer deelt, geen last van heeft. Maar of dat overkomt en hem niet te veel in de war brengt. De neuroloog vond het een goed idee toen Niels het voorstelde. Zeker is dat hij op de beste plaats is waar hij op het ogenblik kan zijn. Maar voor ons en de familie en vrienden is het nog steeds , ja, wat, onzeker, maar wij zien best lichtpunten. Hij weet wie we zijn en dát we er zijn en dat is mooi…..

Veel heb ik nog niet te vertellen, er zijn wat kleine veranderingetjes, maar het houdt nog niet over. Hij weet het als we er zijn, we stellen dan vragen over hoe hij zich voelt en het al beter gaat en zo, maar verder dan “goed”of “ja” komt hij nog niet. Zijn stem is al wel krachtiger, dat was vorige week nog gemompel waar niet veel van te maken was. Het feit, dat hij morfine krijgt als ze iets met hem gaan doen tegen de pijn maakt natuurlijk ook dat hij nogal wazig is.

Maar hij draait zich wel op z’n zij, terwijl hij aldoor op zijn rug lag. Daar was zelfs een speciale matras voor tegen het doorliggen. Die is nu weg. Hij wordt nog wel gevoed door een sonde, omdat het slikken nog wel een probleem is. Het slijm (ja sorry zo heet het nou eenmaal} dat een gevaar vormde voor een longontsteking schijnt hij nu beter weg te werken en dat wordt ook in de gaten gehouden of dat weggeslikt wordt.

Hoesten doet hem nog erg zeer vanwege zijn gekneusde ribbenkast. Wel zat hij gisteren tegen koorts aan. Ze gaan nakijken waar dat vandaan komt. Hij slaapt nog veel en een gesprek is er niet echt te voeren. We willen hem ook niet te veel vermoeien, maar zijn benieuwd hoe hij zich voelt. De verpleging is onderbezet, zoals in elk ziekenhuis, maar als je iemand spreekt word je uitgebreid te woord gestaan. Ze zorgen goed voor hem, dat is zeker.

De sluiting van zijn horloge was stuk en dus had men die af moeten doen. Hij miste het horloge wel en was er steeds naar op zoek. We hebben het laten maken en kunnen het hem zo weer omdoen. Een klein zekerheidje. We gaan zo weer naar hem toe. En misschien vanavond weer. We weten elke keer niet hoe we hem aantreffen .Daar hangt e..a. van af. Iedereen leeft mee en ik heb heel wat groeten te doen. Hopelijk komen ze goed over. Daar gaan we maar van uit…..!